Χαράλαμπος Ανθόπουλος
Εφημερίδα "ΕΘΝΟΣ", 21/5/2008
Πολύς λόγος γίνεται πάλι για το άρθρο 16, αυτήν τη φορά όχι για την αναθεώρησή του, αλλά για το πλαίσιο των δυνατών ερμηνειών του, σχετικά με τους φορείς της ανώτατης εκπαίδευσης και τη νομική μορφή των ανώτατων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων. Εδώ τα πράγματα είναι άκρως ανελαστικά. Το άρθρο 16 απαγορεύει ρητά τη σύσταση Πανεπιστημίων και ΤΕΙ -που αποτελούν σήμερα τους δύο τομείς της ανώτατης εκπαίδευσης- από ιδιώτες και επιβάλλει υποχρεωτικά στα ιδρύματα αυτά την οργανωτική μορφή του νομικού προσώπου δημοσίου δικαίου.
Υποστηρίχθηκε ότι υπήρξε νομοθετικό «προηγούμενο» ίδρυσης από το κράτος ενός Πανεπιστημίου υπό τη μορφή νομικού προσώπου ιδιωτικού δικαίου, συγκεκριμένα του «Διεθνούς Πανεπιστημίου Ελληνικών Σπουδών» (ν. 2413/1996). Αυτό όμως, ανεξάρτητα από την ονομασία του, δεν ήταν ανώτατο εκπαιδευτικό ίδρυμα - Πανεπιστήμιο, υπό την έννοια του άρθρου 16 παρ. 5 του Συντάγματος, γι αυτό και ο ιδρυτικός νόμος του, ο οποίος δεν εφαρμόστηκε ποτέ, δεν προέβλεπε την ισοτιμία του χορηγούμενου τίτλου σπουδών με πτυχίο πανεπιστημιακού ιδρύματος ανώτατης εκπαίδευσης.
Νέοι πανεπιστημιακοί θεσμοί, όπως το «Ελληνικό Πανεπιστήμιο της Ελλάδος» (ν. 3391/2005), χορηγούν τίτλους σπουδών αντίστοιχους και ισότιμους με εκείνους των άλλων Πανεπιστημίων, έχουν οργανωθεί όμως υπό τη μορφή νομικού προσώπου δημοσίου δικαίου.
Σωστά υποστηρίζεται ότι το άρθρο 16 δεν εμποδίζει τη σύσταση Πανεπιστημίων ή μεμονωμένων σχολών ανώτατης εκπαίδευσης από άλλα, εκτός του κράτους, νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου, όπως οι οργανισμοί τοπικής αυτοδιοίκησης ή η Εκκλησία της Ελλάδος, υπό την προϋπόθεση ότι θα υπάρξει νόμος που θα προβλέπει τη σχετική διοικητική διαδικασία, ότι η ίδρυσή τους θα γίνει με νόμο, ότι θα έχουν τη μορφή νομικού προσώπου δημοσίου δικαίου και ότι θα τηρούνται στα ιδρύματα αυτά οι αρχές της ακαδημαϊκής ελευθερίας και της πανεπιστημιακής αυτοδιοίκησης. Αυτή η δυνατότητα υπήρχε πάντοτε.
Αντίθετα είναι λάθος η άποψη ότι η ενσωμάτωση και εφαρμογή της νέας Οδηγίας 2005/36 θα οδηγήσει σε αχρησία το άρθρο 16. Το πτυχίο που θα χορηγούν τα συνεργαζόμενα, με Πανεπιστήμια άλλων χωρών της Ευρωπαϊκής Ενωσης, εγχώρια «Εργαστήρια Ελευθέρων Σπουδών», έστω κι αν πιστοποιείται από τα «μητρικά» αλλοδαπά ιδρύματα, ή και το πτυχίο που θα χορηγείται από αυτά τα τελευταία, έπειτα από τη φοίτηση που πραγματοποιήθηκε εν μέρει στην Ελλάδα, θα αναγνωρίζεται για επαγγελματικούς σκοπούς, εφόσον συντρέχουν οι προϋποθέσεις της Οδηγίας 2005/36, όχι όμως και για ακαδημαϊκούς σκοπούς, αφού κάτι τέτοιο θα προσκρούει στο άρθρο 16. Το πτυχίο αυτό δεν θα παρέχει στον κάτοχό του όλες τις νομικές δυνατότητες που παρέχει το πτυχίο των ελληνικών Πανεπιστημίων, π.χ. συμμετοχή σε διαγωνισμούς του ΑΣΕΠ ή πραγματοποίηση μεταπτυχιακών σπουδών στην Ελλάδα.
Σίγουρα αυτό που δεν εμποδίζεται από το άρθρο 16 είναι η αύξηση του αριθμού των εισακτέων στα ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα, με ανάλογη, φυσικά, οικονομική ενίσχυση των ιδρυμάτων που θα επιφορτισθούν με αυτήν την ευθύνη. Δεν θα μπορούσαμε εδώ να μη σημειώσουμε ότι τα τελευταία χρόνια είχαμε, αντίθετα, μείωση αυτού του αριθμού. Σε αυτό όμως δεν έφταιγε το άρθρο 16.
Υποστηρίχθηκε ότι υπήρξε νομοθετικό «προηγούμενο» ίδρυσης από το κράτος ενός Πανεπιστημίου υπό τη μορφή νομικού προσώπου ιδιωτικού δικαίου, συγκεκριμένα του «Διεθνούς Πανεπιστημίου Ελληνικών Σπουδών» (ν. 2413/1996). Αυτό όμως, ανεξάρτητα από την ονομασία του, δεν ήταν ανώτατο εκπαιδευτικό ίδρυμα - Πανεπιστήμιο, υπό την έννοια του άρθρου 16 παρ. 5 του Συντάγματος, γι αυτό και ο ιδρυτικός νόμος του, ο οποίος δεν εφαρμόστηκε ποτέ, δεν προέβλεπε την ισοτιμία του χορηγούμενου τίτλου σπουδών με πτυχίο πανεπιστημιακού ιδρύματος ανώτατης εκπαίδευσης.
Νέοι πανεπιστημιακοί θεσμοί, όπως το «Ελληνικό Πανεπιστήμιο της Ελλάδος» (ν. 3391/2005), χορηγούν τίτλους σπουδών αντίστοιχους και ισότιμους με εκείνους των άλλων Πανεπιστημίων, έχουν οργανωθεί όμως υπό τη μορφή νομικού προσώπου δημοσίου δικαίου.
Σωστά υποστηρίζεται ότι το άρθρο 16 δεν εμποδίζει τη σύσταση Πανεπιστημίων ή μεμονωμένων σχολών ανώτατης εκπαίδευσης από άλλα, εκτός του κράτους, νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου, όπως οι οργανισμοί τοπικής αυτοδιοίκησης ή η Εκκλησία της Ελλάδος, υπό την προϋπόθεση ότι θα υπάρξει νόμος που θα προβλέπει τη σχετική διοικητική διαδικασία, ότι η ίδρυσή τους θα γίνει με νόμο, ότι θα έχουν τη μορφή νομικού προσώπου δημοσίου δικαίου και ότι θα τηρούνται στα ιδρύματα αυτά οι αρχές της ακαδημαϊκής ελευθερίας και της πανεπιστημιακής αυτοδιοίκησης. Αυτή η δυνατότητα υπήρχε πάντοτε.
Αντίθετα είναι λάθος η άποψη ότι η ενσωμάτωση και εφαρμογή της νέας Οδηγίας 2005/36 θα οδηγήσει σε αχρησία το άρθρο 16. Το πτυχίο που θα χορηγούν τα συνεργαζόμενα, με Πανεπιστήμια άλλων χωρών της Ευρωπαϊκής Ενωσης, εγχώρια «Εργαστήρια Ελευθέρων Σπουδών», έστω κι αν πιστοποιείται από τα «μητρικά» αλλοδαπά ιδρύματα, ή και το πτυχίο που θα χορηγείται από αυτά τα τελευταία, έπειτα από τη φοίτηση που πραγματοποιήθηκε εν μέρει στην Ελλάδα, θα αναγνωρίζεται για επαγγελματικούς σκοπούς, εφόσον συντρέχουν οι προϋποθέσεις της Οδηγίας 2005/36, όχι όμως και για ακαδημαϊκούς σκοπούς, αφού κάτι τέτοιο θα προσκρούει στο άρθρο 16. Το πτυχίο αυτό δεν θα παρέχει στον κάτοχό του όλες τις νομικές δυνατότητες που παρέχει το πτυχίο των ελληνικών Πανεπιστημίων, π.χ. συμμετοχή σε διαγωνισμούς του ΑΣΕΠ ή πραγματοποίηση μεταπτυχιακών σπουδών στην Ελλάδα.
Σίγουρα αυτό που δεν εμποδίζεται από το άρθρο 16 είναι η αύξηση του αριθμού των εισακτέων στα ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα, με ανάλογη, φυσικά, οικονομική ενίσχυση των ιδρυμάτων που θα επιφορτισθούν με αυτήν την ευθύνη. Δεν θα μπορούσαμε εδώ να μη σημειώσουμε ότι τα τελευταία χρόνια είχαμε, αντίθετα, μείωση αυτού του αριθμού. Σε αυτό όμως δεν έφταιγε το άρθρο 16.
