9/3/09

ΠΕΡΙΣΣΕΥΜΑ ΥΠΟΚΡΙΣΙΑΣ
Κώστας Χρυσόγονος
Εφημερίδα "ΕΘΝΟΣ", 9.3.2009

Η έκδοση από το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο (ΔΠΔ) εντάλματος σύλληψης κατά του προέδρου του Σουδάν, προκειμένου να δικαστεί ως ηθικός αυτουργός για τα εγκλήματα των σουδανικών παραστρατιωτικών δυνάμεων στο Νταρφούρ, ήταν το σημαντικότερο διεθνές γεγονός της προηγούμενης εβδομάδας. Παρά την αδυναμία άμεσης εκτέλεσής του, το ένταλμα αυτό σηματοδοτεί την έναρξη μιας νέας περιόδου στις διεθνείς σχέσεις, κατά την οποία ακόμα και αρχηγοί κρατών μπορούν να βρεθούν υπόλογοι για μαζικές παραβιάσεις των δικαιωμάτων του ανθρώπου από τους υποτακτικούς τους, ενώπιον ενός διαρκούς δικαιοδοτικού οργάνου, όπως είναι το ΔΠΔ. Ακριβώς ο διαρκής χαρακτήρας του τελευταίου, με βάση τη σχετική διεθνή σύμβαση που έχει κυρωθεί από τα περισσότερα κράτη του κόσμου, συνεπάγεται την ύπαρξη των εγγυήσεων δίκαιης δίκης που έλλειπαν έως τώρα από τα περιστασιακά συγκροτούμενα σε παρόμοιες περιπτώσεις διεθνή ποινικά δικαστήρια, όπως π.χ. εκείνο για την πρώην Γιουγκοσλαβία.
Γενικότερα είναι θετικό ότι η διεθνής κοινότητα αρχίζει σε κάποιον βαθμό να αντιμετωπίζει τα ανθρώπινα δικαιώματα ως μια οιονεί έμφυτη ιδιότητα της ανθρώπινης ύπαρξης. Είναι γεγονός ότι τόσο μέσα από τα διεθνή κείμενα προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και τα αντίστοιχα δικαιοδοτικά όργανα όσο και, κυρίως, από τη διαμόρφωση ενός είδους παγκόσμιας κοινής γνώμης, ως συνέπεια της τεχνολογικής και κοινωνικής εξέλιξης, προκύπτουν δεσμεύσεις για τα εθνικά κράτη. Τα τελευταία είναι μακροπρόθεσμα υποχρεωμένα, λόγω και της ολοένα εντεινόμενης αλληλεξάρτησης των εθνικών και περιφερειακών οικονομιών, να λαμβάνουν υπόψη τους, ως ένα σημείο τουλάχιστον, τις διεθνείς πιέσεις για σεβασμό στοιχειωδών ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Ωστόσο η εξέλιξη αυτή πολύ απέχει από το να έχει ολοκληρωθεί και προσλάβει τις διαστάσεις μιας ιστορικής νομοτέλειας, αφού άλλωστε υπάρχουν ευδιάκριτα στοιχεία υποκρισίας στη σχετική ρητορική, όταν αυτή προέρχεται από κράτη και κυβερνήσεις.
Το στοιχείο αυτό της υποκρισίας είναι ιδιαίτερα έντονο στην περίπτωση της παγκόσμιας υπερδύναμης, η οποία από τη μία συντάσσει και δημοσιοποιεί ετήσιες εκθέσεις του State Department, επικρίνοντας άλλα κράτη για καταπάτηση ανθρωπίνων δικαιωμάτων, και από την άλλη καταπατά η ίδια τα δικαιώματα αυτά σε μεγάλη κλίμακα. Είναι χαρακτηριστικό ότι οι ΗΠΑ δεν έχουν κυρώσει τη σύμβαση για το ΔΠΔ και έτσι τα μέλη των ενόπλων δυνάμεων και των μυστικών υπηρεσιών τους δεν μπορούν να κατηγορηθούν ενώπιόν του για τις παραβιάσεις δικαιωμάτων στο Γκουαντάναμο, το Ιράκ κ.λπ. Ίσως ακόμη χειρότερες είναι όμως οι παραβιάσεις των δικαιωμάτων του ανθρώπου στην ίδια την αμερικανική επικράτεια, π.χ. με τις πολυάριθμες θανατικές καταδίκες και εκτελέσεις, ακόμη και ανηλίκων, σε αντίθεση προς τη Διεθνή Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού (που ούτε κι αυτή δεν την έχουν κυρώσει οι ΗΠΑ), με τη μη αποδοχή της δικαιοδοσίας του Αμερικανικού Δικαστηρίου Δικαιωμάτων του Ανθρώπου κ.ά. Τα ανθρώπινα δικαιώματα είναι αποτελεσματικά μόνο εφόσον ισχύουν πάγια, για όλους και έναντι όλων, και τούτο δεν μπορεί να συμβεί σ' έναν μονοπολικό κόσμο, όπως ο σημερινός, όταν η υπερδύναμη δίνει το κακό, αντί για το καλό, παράδειγμα.