29/7/09

Η ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΣΤΑ ΚΟΜΜΑΤΑ
Χαράλαμπος Ανθόπουλος
Εφημερίδα "ΕΘΝΟΣ", 29.7.2009

Σε μία πρόσφατη απόφασή του (αριθμ. 590/2009) που αφορούσε το θέμα αν υφίσταται ή έχει διαλυθεί το ΔΗΚΚΙ, ο Αρειος Πάγος αποφάνθηκε ότι η εσωτερική οργάνωση και λειτουργία των πολιτικών κομμάτων αποτελεί έναν χώρο στον οποίο δεν έχει πρόσβαση ούτε ο κοινός νομοθέτης ούτε ο δικαστής, δηλαδή ότι υπάρχει ένα είδος «κομματικού ασύλου», εντός του οποίου δεν ισχύει το κρατικό δίκαιο. Σύμφωνα με την άποψη αυτή, την οποία συμμερίζεται πάντως και ένα μέρος της συνταγματικής θεωρίας, η μοναδική πηγή ρύθμισης της εσωτερικής ζωής των κομμάτων είναι το καταστατικό τους, αλλά η τυχόν παραβίασή του από τα όργανα του κόμματος -ένα συνηθισμένο φαινόμενο στην ελληνική πραγματικότητα- δεν ελέγχεται από τα δικαστήρια, αντίθετα απ ό,τι συμβαίνει στην περίπτωση των σωματείων. Ενα κόμμα λοιπόν μπορεί να διαγράψει μέλος του χωρίς αυτό να δικαιούται να προσφύγει στα δικαστήρια για τον έλεγχο ούτε καν των τυπικών προϋποθέσεων της αποβολής του, μπορεί ακόμα να λαμβάνει αποφάσεις χωρίς να τηρούνται οι καταστατικές προβλέψεις, να απαγορεύει την ελευθερία έκφρασης των μελών του έξω από τα όργανα του κόμματος κ.λπ.
Σίγουρα, το Σύνταγμα δεν είναι μια Torah ή ένα Ευαγγέλιο που θέλει να ρυθμίσει όλες τις ατομικές και κοινωνικές συμπεριφορές. Οπως όμως έδειξε σε μία εμπεριστατωμένη ανάλυσή του ο Δ. Τσάτσος (Εσωκομματική Δημοκρατία, Αθήνα, 2008), το Σύνταγμά μας ενδιαφέρεται όχι μόνο για τα δικαιώματα των κομμάτων αλλά και για τα δικαιώματα των μελών των κομμάτων, όταν αυτά παραβιάζονται από αποφάσεις των οργάνων του κόμματος. Αλλωστε, το υποκείμενο του άρθρου 29 του Συντάγματος, στο οποίο κατοχυρώνεται ο θεσμός των πολιτικών κομμάτων, δεν είναι τα κόμματα, αλλά οι πολίτες. Κι όταν το άρθρο αυτό ορίζει ότι η οργάνωση των κομμάτων «οφείλει να εξυπηρετεί την ελεύθερη λειτουργία του δημοκρατικού πολιτεύματος», αυτά ακριβώς τα δικαιώματα θέλει να προστατεύσει. Εσωκομματική δημοκρατία και προστασία των δικαιωμάτων των μελών των κομμάτων είναι ένα και το αυτό. Γι αυτό προκαλεί έκπληξη η αδικαιολόγητη ευκολία με την οποία ο Αρειος Πάγος δέχθηκε ότι η αρχή του Κράτους Δικαίου σταματάει έξω από την πόρτα των κομμάτων.
Κατά την πρώτη φάση της μεταπολιτευτικής περιόδου, η απουσία εσωτερικής δημοκρατίας στα κόμματα θα μπορούσε ίσως να γίνει ανεκτή, αφού το ζητούμενο τότε ήταν η σταθεροποίηση των κομματικών σχηματισμών και σε τελευταία ανάλυση της ίδιας της μεταπολιτευτικής δημοκρατίας. Σήμερα, όμως, σε μια περίοδο όπου τα κόμματα κινδυνεύουν να μείνουν χωρίς μέλη και οι εκλογές χωρίς ψηφοφόρους, η απουσία εσωτερικής δημοκρατίας στα κόμματα επιδεινώνει το έλλειμμα της κοινωνικής αντιπροσωπευτικότητάς τους και αποτελεί συγχρόνως έναν σοβαρό κίνδυνο για τη δημοκρατία, αφού από την απαξίωση των κομμάτων μέχρι την απαξίωση της εκλογικής συμμετοχής η απόσταση δεν είναι μεγάλη. Μήπως λοιπόν ήλθε η ώρα ενός νόμου που θα εγγυάται την εσωτερική δημοκρατία στα κόμματα;