8/10/08

ΚΟΜΜΑΤΑ ΚΑΙ ΒΟΥΛΕΥΤΕΣ
Χαράλαμπος Ανθόπουλος
Εφημερίδα "ΕΘΝΟΣ", 8.10.2008

Οι δυσκολίες της Νέας Δημοκρατίας με ορισμένους βουλευτές της δεν έχουν να κάνουν μόνο με την ισχνή κοινοβουλευτική της πλειοψηφία και τον υποθετικό κίνδυνο απώλειας της «δεδηλωμένης». Μπορούμε να τις θεωρήσουμε και ως πρώτες ενδείξεις μιας νέας φάσης του κοινοβουλευτικού μας συστήματος, που θα έχει ως χαρακτηριστικό γνώρισμα, μεταξύ άλλων, και την ισχυροποίηση της θέσης των βουλευτών στο εσωτερικό των κομμάτων. Δύο είναι κυρίως οι αιτίες του φαινομένου αυτού. Πρώτον, το γεγονός ότι σχεδόν όλες οι κλασικές λειτουργίες των κομμάτων βρίσκονται σε κρίση, εκτός από μία: τη λειτουργία τους ως εκλογικών μηχανισμών. Και δεύτερον, η αποδυνάμωση της εκλογικής επιρροής των δύο κομμάτων εξουσίας, η οποία καταγράφεται σε όλες τις δημοσκοπήσεις και προμηνύει κυβερνήσεις με οριακή κοινοβουλευτική πλειοψηφία, ή κυβερνήσεις μειοψηφίας/ανοχής, ή κυβερνήσεις συνεργασίας.
Σε μια τέτοια προοπτική οι βουλευτές ολοένα και περισσότερο θα επικαλούνται απέναντι στα κόμματα και στις Κοινοβουλευτικές τους Ομάδες τη συνταγματική εγγύηση της απαγόρευσης της επιτακτικής εντολής.
Πράγματι, σύμφωνα με το Σύνταγμά μας, οι βουλευτές αντιπροσωπεύουν το Έθνος (άρθρο 512) και έχουν απεριόριστο το δικαίωμα της γνώμης και της ψήφου κατά συνείδηση (άρθρο 601). Οι βουλευτές ως αντιπρόσωποι του Έθνους «πρέπει» πρωτίστως να ενεργούν με κριτήριο την ικανοποίηση των γενικών συμφερόντων και στο πλαίσιο αυτό δεν δεσμεύονται από ιδιαίτερα, μερικά, τοπικά ή προσωπικά συμφέροντα των εκλογέων τους, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν επιτρέπεται να μεριμνούν και για την πραγμάτωση των συμφερόντων αυτών. Αλλά και πέραν τούτου, δεν δεσμεύονται από εντολές ή υποδείξεις των κομμάτων και των Κοινοβουλευτικών τους Ομάδων, τουλάχιστον με την έννοια ότι είναι ελεύθεροι να συμμορφώνονται ή να μη συμμορφώνονται προς αυτές - στην τελευταία περίπτωση χωρίς νομικές συνέπειες, δηλαδή την απώλεια της έδρας τους.
Υπό το πρίσμα αυτό πρέπει να ερμηνεύεται και η διάταξη του άρθρου 612 Συντ., σύμφωνα με την οποία η παραίτηση από το βουλευτικό αξίωμα είναι δικαίωμα του βουλευτή και συντελείται μόλις ο βουλευτής υποβάλει σχετική γραπτή δήλωση στον πρόεδρο της Βουλής. Εάν η παραίτηση του βουλευτή είναι αποτέλεσμα της άσκησης πιέσεων από το κόμμα του, τότε παραβιάζεται το «πνεύμα» του άρθρου 612 Συντ., αλλά και η αρχή της εσωκομματικής δημοκρατίας, που κατοχυρώνεται στο άρθρο 291 Συντ.
Κατά την περίοδο των «μαζικών κομμάτων» και των ισχυρών μονοκομματικών κυβερνήσεων η ελεύθερη εντολή των βουλευτών είχε ουσιαστικά υποκατασταθεί από την κομματική επιτακτική εντολή. Η κρίση αντιπροσωπευτικότητας των κομμάτων εξουσίας φαίνεται, όμως, πως θα οδηγήσει σε μια μεγαλύτερη αυτονομία των βουλευτών από τα κόμματά τους. Τα κυβερνώντα ιδίως κόμματα πρέπει να αντιληφθούν ότι η κοινοβουλευτική νομοθεσία θα επηρεάζεται ολοένα και περισσότερο από διαφοροποιήσεις των κυβερνητικών βουλευτών. Αλλιώς, όπως συμβαίνει στην περίπτωση της σημερινής κυβέρνησης, κάθε ψηφοφορία στη Βουλή θα αποκτά τον χαρακτήρα ψήφου εμπιστοσύνης και ο κίνδυνος της κυβερνητικής κρίσης θα είναι πλέον μόνιμος, ακόμη και χωρίς αποχρώντα λόγο.