10/9/08

ΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΕΥΘΥΝΗ
Χαράλαμπος Ανθόπουλος
Εφημερίδα "ΕΘΝΟΣ", 10.9.2008

Φαίνεται να υπάρχει κάποια σύγχυση στην κυβέρνηση γύρω από την έννοια της πολιτικής ευθύνης. Η πολιτική ευθύνη είναι μια ιδιότυπη ευθύνη που υπερβαίνει τη νομική σφαίρα, μπορεί δηλαδή να υπάρχει από μόνη της, χωρίς να συνοδεύεται από νομική ευθύνη. Αυτό είναι το άλφα και το ωμέγα του συνταγματικού δικαίου. Ό,τι είναι νόμιμο, δεν είναι αυτομάτως και άμεμπτο ή ανεκτό, όταν αφορά πράξεις ή παραλείψεις των προσώπων που ασκούν πολιτική εξουσία. Μάλιστα, οι πράξεις και οι παραλείψεις των προσώπων αυτών μπορούν να γίνουν αντικείμενο καταλογισμού πολιτικής ευθύνης, όχι μόνο όταν αφορούν την πολιτική αλλά και την ιδιωτική δραστηριότητά τους.
Ας περιοριστούμε εδώ στο τρέχον ζήτημα, δηλαδή την υπόθεση Βουλγαράκη, χωρίς να συζητήσουμε το ενδεχόμενο ύπαρξης νομικής ευθύνης λόγω παραβίασης του κοινοβουλευτικού ή υπουργικού ασυμβιβάστου. Ας δεχθούμε μάλιστα ότι τα ασυμβίβαστα αυτά δεν συντρέχουν στη συγκεκριμένη περίπτωση. Είναι όμως σύμφωνο με τη δημόσια ηθική, ένας εν ενεργεία υπουργός να προβαίνει σε επιχειρηματικές κινήσεις μέσω της σύστασης εμπορικών εταιρειών; Δεν εκτίθεται έτσι στην καχυποψία της κοινής γνώμης ότι μπορεί να επωφεληθεί, έστω έμμεσα, από το αξίωμά του, προκειμένου να αυξήσει την περιουσία του;
Αλλά και ο διορισμός του διαχειριστή μιας από τις ΕΠΕ του υπουργού στη θέση του προέδρου του ΝΑΤ δεν δημιουργεί δυσμενείς εντυπώσεις ή και υπόνοιες στην κοινή γνώμη; Ακόμη λοιπόν και αν η ιδιωτική - επιχειρηματική δραστηριότητα του συγκεκριμένου υπουργού είναι καθ όλα σύννομη, στην προκειμένη περίπτωση τίθεται αντικειμενικά ζήτημα πολιτικής ευθύνης.
Θεωρητικά, η ενεργοποίηση και ο καταλογισμός της πολιτικής ευθύνης ενός μεμονωμένου υπουργού μπορεί να γίνει με την υποβολή πρότασης δυσπιστίας εναντίον του, για την έγκριση της οποίας χρειάζονται τουλάχιστον 151 ψήφοι. Εάν γίνει δεκτή η πρόταση δυσπιστίας, ο υπουργός οφείλει να παραιτηθεί. Σε συστήματα πλειοψηφικού κοινοβουλευτισμού, όπως το δικό μας, είναι μάλλον απίθανο η κοινοβουλευτική πλειοψηφία που στηρίζει την κυβέρνηση να εγκαταλείψει τον ελεγχόμενο υπουργό στην τύχη του. Άλλωστε, τυχόν αποδοχή της πρότασης δυσπιστίας θα οδηγούσε μάλλον με βεβαιότητα στην παραίτηση της κυβέρνησης, μολονότι στην περίπτωση αυτή δεν υπάρχει νομική υποχρέωσή της προς παραίτηση. Όμως, οι υπουργοί δεν είναι πολιτικώς υπεύθυνοι μόνο έναντι του Κοινοβουλίου αλλά και έναντι του πρωθυπουργού, ο οποίος τους επιλέγει και μπορεί ανά πάσα στιγμή να τους απομακρύνει ή να ζητήσει την παραίτησή τους.
Ο πρωθυπουργός στη συνέντευξή του στη ΔΕΘ προσέφερε πλήρη πολιτική κάλυψη στον υπουργό Ναυτιλίας, προσχωρώντας και αυτός στην άποψη ότι η πολιτική ευθύνη προϋποθέτει τη νομική ευθύνη. Το μήνυμα του πρωθυπουργού προς τους υπουργούς του είναι ότι θα πρέπει να έχουν καλούς νομικούς συμβούλους. Θα έπρεπε όμως να αντιληφθεί έγκαιρα, πριν έλθουν να το επιβεβαιώσουν οι δημοσκοπήσεις, ότι με την επιλογή του αυτή μείωσε πρωτίστως τη δική του πολιτική νομιμοποίηση, από την οποία εξαρτάται και η τύχη της Νέας Δημοκρατίας στις επόμενες εκλογές.