26/8/09

ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΩΝ ΚΡΙΣΕΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΕΥΘΥΝΗ
Χαράλαμπος Ανθόπουλος
Εφημερίδα "ΕΘΝΟΣ", 26.8.2009

Όπως έχει σωστά παρατηρηθεί, στη σημερινή εποχή «ο πραγματικά δημόσιος χώρος είναι ο χώρος των μεγάλων κινδύνων» και το κράτος γίνεται αντιληπτό, περισσότερο από ποτέ άλλοτε, «ως διαχειριστής των κρίσεων, δηλαδή ως εγγυητής ασφάλειας... από την προστασία της ζωής και της περιουσίας απέναντι στο έγκλημα, απέναντι στην πυρκαγιά, απέναντι στον σεισμό ή σε οποιαδήποτε άλλη ανθρώπινη ή φυσική απειλή, μέχρι την ομαλή λειτουργία της αγοράς...». (Ευ. Βενιζέλος, Το μέλλον της δημοκρατίας και η αντοχή του Συντάγματος, 2003, Αθήνα, Εκδ. Πόλις, σελ. 43).
Δεν είναι έτσι τυχαίο ότι και η σύγχρονη συνταγματική σκέψη προσανατολίζεται πλέον όχι μόνο προς το ιδεώδες της ελευθερίας αλλά και προς το ιδεώδες της ασφάλειας και προβάλλει ως θεμελιώδες καθήκον του κράτους την προστασία του πολίτη από κάθε είδους κοινωνικούς, τεχνολογικούς, περιβαλλοντικούς, υγειονομικούς ή εγκληματικούς κινδύνους. Μάλιστα, σε ορισμένα Συντάγματα, όπως το ελληνικό, η προστατευτική λειτουργία του κράτους απέναντι σε τέτοιους κινδύνους τυποποιείται και ως συνταγματικό καθήκον. Αυτό είναι, μεταξύ άλλων, το νόημα του άρθρου 25 παρ. 1 εδ. β του Συντάγματός μας, το οποίο ορίζει ότι όλα τα κρατικά όργανα υποχρεούνται να διασφαλίζουν την αποτελεσματικότητα των θεμελιωδών δικαιωμάτων.
Η εκπλήρωση του καθήκοντος αυτού έχει καταστεί πλέον βασικό κριτήριο της πολιτικής και συνταγματικής αξιολόγησης της ικανότητας των κυβερνήσεων να υπηρετούν το «γενικό καλό», το οποίο στην περίπτωση των οικολογικών κρίσεων περιλαμβάνει και τα δικαιώματα των μελλοντικών γενεών. Είχε γίνει ήδη φανερό από τις πυρκαγιές της Πελοποννήσου το 2007 ότι η κυβέρνηση της ΝΔ δεν ανταποκρίνεται με επάρκεια στην αντιμετώπιση τέτοιων κινδύνων. Το εκλογικό σώμα δεν της καταλόγισε τότε πολιτική ευθύνη, δίνοντας στον Κ. Καραμανλή, -σε αυτόν κυρίως- μια δεύτερη εντολή. Οι φετινές πυρκαγιές που κατέκαυσαν τα δάση της Βορειανατολικής Αττικής έδειξαν ότι η κυβέρνηση της ΝΔ δεν βελτίωσε σε τίποτε τις επιδόσεις της στον τομέα αυτόν.
Σωστά έχει δοθεί ιδιαίτερη σημασία στο «λάθος εκτίμησης» των επιτελών του Πυροσβεστικού Σώματος σχετικά με την επικινδυνότητα της πυρκαγιάς που εκδηλώθηκε το βράδυ της Παρασκευής στη χαράδρα του Γραμματικού και από την οποία ξεκίνησε το μεγάλο κακό. Υπήρξαν όμως και «λάθη πολιτικής» που έχουν να κάνουν με την έλλειψη του απαραίτητου αριθμού πυροσβεστικών αεροπλάνων, την οργάνωση και τον ρόλο της Γενικής Γραμματείας Πολιτικής Προστασίας, την ανεπαρκή κρατική χρηματοδότηση των εθελοντικών οργανώσεων που δραστηριοποιούνται στην πρόληψη και κατάσβεση δασικών πυρκαγιών, τη μη ενίσχυση του Πυροσβεστικού Σώματος, μολονότι αυτό έχει πλέον και την ευθύνη της δασοπυρόσβεσης. Θα ήταν λοιπόν ανεπίτρεπτη η αναζήτηση καθώς και ο καταλογισμός ευθυνών μόνο στο επίπεδο των διοικητικών οργάνων. Άλλωστε, στο ελληνικό συνταγματικό-διοικητικό σύστημα τα πολιτικά όργανα -δηλαδή οι υπουργοί- έχουν άμεση πολιτική ευθύνη ακόμη και για τα «λάθη διαχείρισης» των υφισταμένων τους οργάνων. Ωστόσο, η φετινή καταστροφή υπερβαίνει το επίπεδο της υπουργικής ευθύνης. Σε περιπτώσεις σαν κι αυτήν ανακύπτει ζήτημα πολιτικής ευθύνης του ίδιου του πρωθυπουργού.