31/12/08

ΤΟ ΔΙΚΑΙΩΜΑ ΤΗΣ ΣΥΝΑΘΡΟΙΣΗΣ
Χαράλαμπος Ανθόπουλος
Εφημερίδα "ΕΘΝΟΣ", 31.12.2008

Μετά την έλευση του Ιντερνετ ορισμένοι προέβλεπαν ότι η ελευθερία του συνέρχεσθαι θα έχανε μεγάλο μέρος από τη σπουδαιότητά της ως μέσο διαμόρφωσης και όργανο έκφρασης της κοινής γνώμης. Ομως, σε αυτήν την πρώτη δεκαετία του 21ου αιώνα, παντού -και όχι μόνο στην Ελλάδα- η ελευθερία του συνέρχεσθαι ζει μια «νέα νεότητα» και σε αυτό παραδόξως έχουν βοηθήσει και οι νέες τεχνολογίες των ηλεκτρονικών επικοινωνιών. Ακόμη κι αν υπάρχουν άλλοι τρόποι για να εκφράσουν οι πολίτες τις απόψεις, τις διαμαρτυρίες και τις διεκδικήσεις τους, η ελευθερία τού συνέρχεσθαι παραμένει πάντοτε ένας αποφασιστικός παράγοντας διαμόρφωσης της κοινής γνώμης και η πιο αποτελεσματική μορφή άσκησης κριτικής και πίεσης προς τους κυβερνώντες. Συγχρόνως, σε μια περίοδο όπου η κρίση κοινωνικής αντιπροσωπευτικότητας των πολιτικών κομμάτων βαθαίνει όλο και περισσότερο, η ελευθερία τού συνέρχεσθαι αποτελεί το κατ εξοχήν όργανο έκφρασης άτυπων μαζικών κινημάτων, μέσα από τα οποία οι πολίτες ανακαλύπτουν ξανά ή για πρώτη φορά την πολιτική.
Με αυτό το κλασικό και το καινούργιο πολιτικό νόημά του το δικαίωμα συνάθροισης αποτελεί συστατικό στοιχείο της ίδιας της έννοιας του δημοκρατικού κράτους. Γι αυτό θα πρέπει να είμαστε ιδιαίτερα επιφυλακτικοί απέναντι στις προτάσεις για μια περιοριστική ρύθμισή του, οι οποίες ξανακερδίζουν έδαφος μετά τα γεγονότα του Δεκεμβρίου. Αλλωστε, για την αντιμετώπιση των πράξεων βίας στους δρόμους δεν χρειάζονται νέες ρυθμίσεις, αφού το ίδιο το Σύνταγμα (άρθρο 11 παρ. 1 Συντ.) απαγορεύει τη διάπραξη αξιόποινων πράξεων κατά τη διάρκεια των συναθροίσεων και των διαδηλώσεων. Η διατύπωση, πάντως, του άρθρου 11 παρ. 1 Συντ. δεν αφήνει περιθώρια για την ποινικοποίηση της συμμετοχής σε υπαίθριες συναθροίσεις προσώπων που χρησιμοποιούν κράνη, κουκούλες ή άλλα καλύμματα, για να καταστήσουν δύσκολη την αναγνώριση της ταυτότητάς τους, εφόσον αυτά ασκούν το δικαίωμα συνάθροισης «ήσυχα και χωρίς όπλα». Διότι τα κράνη, οι κουκούλες και τα άλλα καλύμματα (π.χ. τα κασκόλ) δεν είναι «όπλα» και όποιος τα χρησιμοποιεί δεν παύει κατ ανάγκη να ενεργεί «ήσυχα», αφού αυτό συμβαίνει μόνο όταν εκτρέπεται σε βίαιες πράξεις. Αυτό δεν σημαίνει, όμως, ότι οι διοργανωτές και οι άλλοι συμμετέχοντες θα πρέπει να ανέχονται την παρουσία τέτοιων προσώπων. Οι ίδιοι θα πρέπει να περιφρουρήσουν το νόημα και την αξία της φανερής πολιτικής δράσης.
Αντίθετη με το Σύνταγμα θα ήταν και η αναγνώριση της δυνατότητας στην αστυνομική Αρχή να απαγορεύει γενικό αριθμό συναθροίσεων και για αόριστο χρόνο, όταν εξαιτίας τους επίκειται σοβαρός κίνδυνος για τη δημόσια ασφάλεια (άρθρο 11 παρ. 2). Αυτό μπορεί να γίνει μόνο για συγκεκριμένη συνάθροιση και για ορισμένο χρόνο. Δεν προσκρούει, όμως, στο Σύνταγμα η νομοθετική θέσπιση εύλογων περιορισμών στην άσκηση του δικαιώματος της συνάθροισης, με σκοπό την προστασία της ελευθερίας της οδικής κυκλοφορίας, ανάλογα με τον όγκο των συγκεντρώσεων, τις ώρες κυκλοφοριακής αιχμής στις κεντρικές οδικές αρτηρίες κ.λπ. Αυτό είναι ένα θέμα που μπορεί να συζητηθεί.