13/8/08

ΚΑΠΝΙΣΜΑ ΚΑΙ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ
Χαράλαμπος Ανθόπουλος
Εφημερίδα "ΕΘΝΟΣ", 13.08.2008

Στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες θεωρείται περίπου αυτονόητο ότι ο νομοθέτης έχει μια σχεδόν απεριόριστη ελευθερία ρύθμισης του καπνίσματος στους δημόσιους χώρους, που μπορεί να φθάσει μέχρι και στην πλήρη απαγόρευση του καπνίσματος, ακόμη και στα μπαρ, τα εστιατόρια και τις ταβέρνες, τα νυκτερινά κέντρα διασκέδασης, ενδεχομένως και στις πλατείες, τα πάρκα ή τις παραλίες. Έχει δηλαδή επικρατήσει η αντίληψη ότι το δικαίωμα στην υγεία των μη-καπνιστών διαθέτει μια απόλυτη προτεραιότητα απέναντι στην ελευθερία του καπνίσματος. Από τη στιγμή που ο νομοθέτης αποφασίσει να περιορίσει ή και να απαγορεύσει την ελευθερία του καπνίσματος, καμιά αμφισβήτηση δεν προβάλλεται ως προς τη συνταγματική νομιμότητα των παρεμβάσεών του. Την αντίληψη ότι η ελευθερία του καπνίσματος στερείται συνταγματικής προστασίας υιοθετεί και το νομοσχέδιο του υπουργείου Υγείας, το οποίο, μεταξύ άλλων, υποχρεώνει τους ιδιοκτήτες μπαρ, εστιατορίων, ντισκοτέκ κ.λπ. να διαθέτουν ειδικούς κλειστούς χώρους για τους καπνιστές, ρύθμιση που θα τεθεί σε εφαρμογή από την 1η Ιανουαρίου 2010.
Η πρόσφατη απόφαση (30.7.2008) του Γερμανικού Συνταγματικού Δικαστηρίου, το οποίο κήρυξε ως αντισυνταγματική την απόλυτη απαγόρευση του καπνίσματος στα μικρά μπαρ -τα περίφημα eckkneipen-, που δεν μπορούσαν να έχουν ειδική αίθουσα για τους καπνιστές, ανέδειξε και μια άλλη πλευρά του ζητήματος που αφορά την επαγγελματική ελευθερία. Η επιχειρηματολογία του Γερμανικού Συνταγματικού Δικαστηρίου θα πρέπει να ληφθεί υπόψη και από τον Ελληνα νομοθέτη, έτσι ώστε να υπάρξει ειδική ρύθμιση για τα μπαρ ή τα εστιατόρια τα οποία έχουν μόνο μια μικρή αίθουσα, και θα αναγκαστούν να απαγορεύσουν πλήρως το κάπνισμα στον χώρο αυτό, χάνοντας τους καπνιστές πελάτες τους.
Οι οργανωμένες κοινότητες των καπνιστών στον ευρωπαϊκό χώρο χαιρέτισαν την απόφαση του Γερμανικού Συνταγματικού Δικαστηρίου ως μια νίκη της ελευθερίας του καπνίσματος. Τα επιχειρήματα όμως των δικαστών της Καρλσρούης στηρίζονται αποκλειστικά στην επαγγελματική ελευθερία και όχι στην ελευθερία του καπνίσματος. Θα περίμενε κανείς από το Γερμανικό Συνταγματικό Δικαστήριο να αναδείξει και τη συνταγματική διάσταση της ελευθερίας του καπνίσματος. Το κάπνισμα μπορεί να βρει συνταγματική προστασία στο δικαίωμα στην ελεύθερη ανάπτυξη της προσωπικότητας, το οποίο κατοχυρώνεται τόσο στο γερμανικό όσο και στο ελληνικό Σύνταγμα.
Η αναγνώριση ενός συνταγματικού θεμελίου της ελευθερίας του καπνίσματος δεν σημαίνει ότι ο νομοθέτης δεν μπορεί να θεσπίσει περιορισμούς και απαγορεύσεις που αποσκοπούν στην προστασία του δικαιώματος στην υγεία των μη-καπνιστών, από τη στιγμή μάλιστα που έχουν πιστοποιηθεί επιστημονικά οι βλαπτικές συνέπειες του παθητικού καπνίσματος. Η προστατευτική παρέμβαση του νομοθέτη θα πρέπει όμως να υπακούει σε κριτήρια ορθολογικότητας και αναλογικότητας, έτσι ώστε σε ορισμένους δημόσιους χώρους, όπως στα μπαρ, τα εστιατόρια και τα νυκτερινά κέντρα διασκέδασης, να αφήνεται στη διακριτική ευχέρεια των ιδιοκτητών η δυνατότητα να απαγορεύσουν, να περιορίσουν ή να επιτρέψουν το κάπνισμα. Έτσι, τόσο οι καπνιστές όσο και οι μη-καπνιστές θα έχουν δικαίωμα επιλογής.