Κώστας Χρυσόγονος
Εφημερίδα "ΕΘΝΟΣ", 22.3.2010
Οι πρόσφατες δηλώσεις Ευρωπαίων πολιτικών για το ενδεχόμενο δημιουργίας ενός Ευρωπαϊκού Νομισματικού Ταμείου και/ή αποκλεισμού δημοσιονομικά «απείθαρχων» χωρών από την Ευρωζώνη καταδεικνύουν την προχειρότητα με την οποία σχεδιάσθηκε η ευρωπαϊκή οικονομική και νομισματική ενοποίηση.
Η τελευταία θεωρήθηκε ότι αποτελεί μονόδρομο, με αποτέλεσμα να μην προβλεφθεί στη Συνθήκη του Μάαστριχτ καμία οδός είτε επιστροφής είτε διαφυγής. Ετσι οι ευρωπαϊκές Συνθήκες, με τελευταία τη Συνθήκη της Λισαβόνας που μόλις πριν από μερικούς μήνες τέθηκε σε ισχύ, δεν αντιμετωπίζουν καν το ενδεχόμενο ένα κράτος-μέλος να αποχωρήσει από το ενιαίο ευρωπαϊκό νόμισμα. Προβλέπεται μόνο το ενδεχόμενο εξόδου συνολικά από την Ευρωπαϊκή Ενωση, αλλά και σε αυτήν την περίπτωση πρέπει να συμφωνήσουν όλα τα κράτη-μέλη. Κατά συνέπεια, η «απόδραση» ενός κράτους-μέλους από την Ευρωζώνη, με ταυτόχρονη μετατροπή του δημοσίου χρέους του από ευρώ σε εθνικό νόμισμα και κατόπιν τούτου υποτίμηση του τελευταίου, ώστε να υποτιμηθεί έμμεσα και το χρέος και έτσι να μπορέσει να εξυπηρετηθεί, ουσιαστικά απαγορεύεται.
Από την άλλη πλευρά, ωστόσο, δεν προβλέπεται μηχανισμός οικονομικής ενίσχυσης μεταξύ των κρατών της Ευρωζώνης, αντίστοιχης π.χ. με τη λεγόμενη «δημοσιονομική εξισορρόπηση» (Finanzausgleich) μεταξύ των ομόσπονδων χωρών (Lander) που συγκροτούν την ομοσπονδιακή Γερμανία. Το ενωσιακό δίκαιο περιέχει μόνο διατάξεις για τα δημοσιονομικά και οικονομικά μεγέθη κάθε χώρας (έλλειμμα, χρέος, πληθωρισμός) και κυρώσεις σε περίπτωση υπέρβασης ορισμένων τιμών των τελευταίων.
Οι κυρώσεις αυτές μπορούν να φθάσουν έως την επιβολή προστίμων, η οποία προφανώς στερείται νοήματος αν το κράτος-μέλος έχει οδηγηθεί σε παύση πληρωμών, λόγω αδυναμίας δανεισμού από τις κεφαλαιαγορές.
Το χειρότερο είναι ότι μεταβολές σε αυτό το δυσλειτουργικό, όπως αποδεικνύεται στην πράξη, θεσμικό πλαίσιο δεν μπορούν να επέλθουν παρά μόνο με νέα μεταρρυθμιστική ευρωπαϊκή Συνθήκη. Αν αναλογισθεί κανείς τις πολυετείς περιπέτειες με τη θνησιγενή Συνθήκη για το «Σύνταγμα της Ευρώπης», εύκολα μπορεί να αντιληφθεί ότι ένα τέτοιο εγχείρημα δεν μπορεί να αποτελέσει χρονικά επίκαιρη απάντηση στο πρόβλημα υπερχρέωσης ενός κράτους-μέλους.
Απομένουν εμβαλωματικές λύσεις, όπως η φημολογούμενη συνεννόηση μεταξύ κρατικών τραπεζών των πιο εύρωστων χωρών για την αγορά ομολόγων της «άσωτης» χώρας, οι οποίες εκ των πραγμάτων (αν δηλαδή ληφθούν υπόψη τα αριθμητικά μεγέθη) δεν μπορούν να δώσουν κάτι περισσότερο από μια ολιγόμηνη παράταση ζωής στον ασθενή. Ακόμη και η προσφυγή στο ΔΝΤ, δεν αποτελεί πανάκεια, αφού ούτε αυτό έχει ανεξάντλητα διαθέσιμα και οι «πτωχεύσεις» κρατών όπου επενέβη στο παρελθόν ήταν σε τάξη μεγέθους δεκάδων και όχι εκατοντάδων δισ. δολαρίων. Αλλωστε ο δανεισμός από το Ταμείο αυτό δεν γίνεται δωρεάν, αλλά με υψηλά επιτόκια.
Συμπερασματικά, το οικοδόμημα του ευρώ στηρίχθηκε σε υπεραισιόδοξες παραδοχές, ενώ διορθωτικές παρεμβάσεις στα θεμέλιά του είναι πολιτικά και νομικά δυσχερείς.
Η παγκόσμια οικονομική κρίση ενδέχεται να αποδειχθεί πως είναι μια σεισμική δόνηση υπερβολικά ισχυρή για τις αντοχές αυτού του οικοδομήματος.
Η τελευταία θεωρήθηκε ότι αποτελεί μονόδρομο, με αποτέλεσμα να μην προβλεφθεί στη Συνθήκη του Μάαστριχτ καμία οδός είτε επιστροφής είτε διαφυγής. Ετσι οι ευρωπαϊκές Συνθήκες, με τελευταία τη Συνθήκη της Λισαβόνας που μόλις πριν από μερικούς μήνες τέθηκε σε ισχύ, δεν αντιμετωπίζουν καν το ενδεχόμενο ένα κράτος-μέλος να αποχωρήσει από το ενιαίο ευρωπαϊκό νόμισμα. Προβλέπεται μόνο το ενδεχόμενο εξόδου συνολικά από την Ευρωπαϊκή Ενωση, αλλά και σε αυτήν την περίπτωση πρέπει να συμφωνήσουν όλα τα κράτη-μέλη. Κατά συνέπεια, η «απόδραση» ενός κράτους-μέλους από την Ευρωζώνη, με ταυτόχρονη μετατροπή του δημοσίου χρέους του από ευρώ σε εθνικό νόμισμα και κατόπιν τούτου υποτίμηση του τελευταίου, ώστε να υποτιμηθεί έμμεσα και το χρέος και έτσι να μπορέσει να εξυπηρετηθεί, ουσιαστικά απαγορεύεται.
Από την άλλη πλευρά, ωστόσο, δεν προβλέπεται μηχανισμός οικονομικής ενίσχυσης μεταξύ των κρατών της Ευρωζώνης, αντίστοιχης π.χ. με τη λεγόμενη «δημοσιονομική εξισορρόπηση» (Finanzausgleich) μεταξύ των ομόσπονδων χωρών (Lander) που συγκροτούν την ομοσπονδιακή Γερμανία. Το ενωσιακό δίκαιο περιέχει μόνο διατάξεις για τα δημοσιονομικά και οικονομικά μεγέθη κάθε χώρας (έλλειμμα, χρέος, πληθωρισμός) και κυρώσεις σε περίπτωση υπέρβασης ορισμένων τιμών των τελευταίων.
Οι κυρώσεις αυτές μπορούν να φθάσουν έως την επιβολή προστίμων, η οποία προφανώς στερείται νοήματος αν το κράτος-μέλος έχει οδηγηθεί σε παύση πληρωμών, λόγω αδυναμίας δανεισμού από τις κεφαλαιαγορές.
Το χειρότερο είναι ότι μεταβολές σε αυτό το δυσλειτουργικό, όπως αποδεικνύεται στην πράξη, θεσμικό πλαίσιο δεν μπορούν να επέλθουν παρά μόνο με νέα μεταρρυθμιστική ευρωπαϊκή Συνθήκη. Αν αναλογισθεί κανείς τις πολυετείς περιπέτειες με τη θνησιγενή Συνθήκη για το «Σύνταγμα της Ευρώπης», εύκολα μπορεί να αντιληφθεί ότι ένα τέτοιο εγχείρημα δεν μπορεί να αποτελέσει χρονικά επίκαιρη απάντηση στο πρόβλημα υπερχρέωσης ενός κράτους-μέλους.
Απομένουν εμβαλωματικές λύσεις, όπως η φημολογούμενη συνεννόηση μεταξύ κρατικών τραπεζών των πιο εύρωστων χωρών για την αγορά ομολόγων της «άσωτης» χώρας, οι οποίες εκ των πραγμάτων (αν δηλαδή ληφθούν υπόψη τα αριθμητικά μεγέθη) δεν μπορούν να δώσουν κάτι περισσότερο από μια ολιγόμηνη παράταση ζωής στον ασθενή. Ακόμη και η προσφυγή στο ΔΝΤ, δεν αποτελεί πανάκεια, αφού ούτε αυτό έχει ανεξάντλητα διαθέσιμα και οι «πτωχεύσεις» κρατών όπου επενέβη στο παρελθόν ήταν σε τάξη μεγέθους δεκάδων και όχι εκατοντάδων δισ. δολαρίων. Αλλωστε ο δανεισμός από το Ταμείο αυτό δεν γίνεται δωρεάν, αλλά με υψηλά επιτόκια.
Συμπερασματικά, το οικοδόμημα του ευρώ στηρίχθηκε σε υπεραισιόδοξες παραδοχές, ενώ διορθωτικές παρεμβάσεις στα θεμέλιά του είναι πολιτικά και νομικά δυσχερείς.
Η παγκόσμια οικονομική κρίση ενδέχεται να αποδειχθεί πως είναι μια σεισμική δόνηση υπερβολικά ισχυρή για τις αντοχές αυτού του οικοδομήματος.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου