Χαράλαμπος Ανθόπουλος
Εφημερίδα "ΕΘΝΟΣ", 26/3/2008
Εδώ και αρκετά χρόνια οι προωθούμενες μεταρρυθμίσεις στην Ελλάδα στο πεδίο των κοινωνικών πολιτικών έχουν ένα κοινό στοιχείο: οδηγούν όλες σε περικοπές των παροχών του κοινωνικού κράτους. Η κρίση της πολιτικής αντιπροσώπευσης που αναδεικνύεται από τις πρόσφατες δημοσκοπήσεις σχετίζεται άμεσα με αυτό το στοιχείο. Φαίνεται να εδραιώνεται η πεποίθηση ότι η πολιτική αντιπροσώπευση δεν μπορεί να ανταποκριθεί στις προσδοκίες των πολιτών όχι μόνο για την καλυτέρευση, αλλά έστω και για τη διατήρηση του επιπέδου διαβίωσής τους. Ίσως μάλιστα η διαφαινόμενη αλλαγή της αντίληψης των πολιτών για την οργάνωση της πολιτικής αντιπροσώπευσης, που εκφράζεται με την προτίμησή τους στις κυβερνήσεις συνεργασίας, υποδηλώνει κατά βάθος τον φόβο τους ότι οι μονοκομματικές κυβερνήσεις μπορούν πιο εύκολα να προχωρήσουν σε ριζικές μεταρρυθμίσεις που θα μειώνουν τις δημόσιες παροχές οι οποίες συνδέονται με τα κοινωνικά δικαιώματά τους.
Σε μια τέτοια συγκυρία αναδεικνύεται η σημασία της καθιέρωσης στο Σύνταγμά μας, με την αναθεώρηση του 2001, της αρχής του κοινωνικού κράτους (άρθρο 25 παρ. 1 Συντ.). Όπως επεσήμανε ο γενικός εισηγητής της πλειοψηφίας Ευ. Βενιζέλος στη Ζ Αναθεωρητική Βουλή, με τη ρητή συνταγματική κατοχύρωση της αρχής του κοινωνικού κράτους το ελληνικό Σύνταγμα «πήγε κόντρα στο ρεύμα». Το ρεύμα ήταν και είναι η απομείωση των κοινωνικών προστασιών. Κατοχυρώνοντας ρητά το ελληνικό Σύνταγμα την αρχή του κοινωνικού κράτους δεν αφήνει πλέον τα κοινωνικά δικαιώματα στο έλεος των πολιτικών πλειοψηφιών. Αυτό δεν σημαίνει ότι εμποδίζει τις μεταρρυθμίσεις στις κοινωνικές πολιτικές, υπό την προϋπόθεση όμως ότι γίνεται πάντοτε σεβαστό το «ουσιώδες περιεχόμενο» των κοινωνικών δικαιωμάτων. Αυτό το «ουσιώδες περιεχόμενο» ανήκει πλέον στη σφαίρα του μη πολιτικά αποφασίσιμου, αποτελεί δηλαδή «άβατο» για τον κοινό νομοθέτη. Το γεγονός ότι τα συνδικάτα προανήγγειλαν ήδη δικαστικούς αγώνες εναντίον της ασφαλιστικής μεταρρύθμισης, ως προέκταση των κοινωνικών τους κινητοποιήσεων, δεν είναι τυχαίο. Η συνταγματική αρχή του κοινωνικού κράτους τα βοηθάει να διατηρήσουν, με την επίκληση του Συντάγματος εναντίον του νόμου, τουλάχιστον ένα μέρος των κοινωνικών προστασιών που αφαιρεί η νέα ασφαλιστική μεταρρύθμιση. Εξαρτάται βέβαια από την ευαισθησία των δικαστών και την ικανότητα των δικηγόρων και των νομικών συμβούλων των συνδικάτων να αναδείξουν το «ουσιώδες περιεχόμενο» του δικαιώματος στην κοινωνική ασφάλιση και των άλλων κοινωνικών δικαιωμάτων, στο οποίο δεν έχει πρόσβαση ο κοινός νομοθέτης. Αυτή είναι άλλωστε και η μεγαλύτερη πρόκληση που αντιμετωπίζει η ελληνική νομική επιστήμη στα χρόνια που έρχονται, εάν θέλει να συμβάλει ενεργητικά στη διασφάλιση της αποτελεσματικότητας των κοινωνικών δικαιωμάτων. Ήδη έχει τεθεί στη δημόσια συζήτηση το ζήτημα του αποκλεισμού των ασφαλισμένων του ΙΚΑ από τις υγειονομικές παροχές αυτού του Ταμείου, εάν δεν διαθέτουν 100 ένσημα ετησίως. Αυτή η πρόβλεψη του ασφαλιστικού νομοσχεδίου που χαρακτηρίζεται από ένα έλλειμμα ανθρωπισμού αποτελεί αρχετυπικό παράδειγμα παραβίασης του «ουσιώδους περιεχομένου» του δικαιώματος στην υγεία και της αρχής του κοινωνικού κράτους γενικότερα.
Σε μια τέτοια συγκυρία αναδεικνύεται η σημασία της καθιέρωσης στο Σύνταγμά μας, με την αναθεώρηση του 2001, της αρχής του κοινωνικού κράτους (άρθρο 25 παρ. 1 Συντ.). Όπως επεσήμανε ο γενικός εισηγητής της πλειοψηφίας Ευ. Βενιζέλος στη Ζ Αναθεωρητική Βουλή, με τη ρητή συνταγματική κατοχύρωση της αρχής του κοινωνικού κράτους το ελληνικό Σύνταγμα «πήγε κόντρα στο ρεύμα». Το ρεύμα ήταν και είναι η απομείωση των κοινωνικών προστασιών. Κατοχυρώνοντας ρητά το ελληνικό Σύνταγμα την αρχή του κοινωνικού κράτους δεν αφήνει πλέον τα κοινωνικά δικαιώματα στο έλεος των πολιτικών πλειοψηφιών. Αυτό δεν σημαίνει ότι εμποδίζει τις μεταρρυθμίσεις στις κοινωνικές πολιτικές, υπό την προϋπόθεση όμως ότι γίνεται πάντοτε σεβαστό το «ουσιώδες περιεχόμενο» των κοινωνικών δικαιωμάτων. Αυτό το «ουσιώδες περιεχόμενο» ανήκει πλέον στη σφαίρα του μη πολιτικά αποφασίσιμου, αποτελεί δηλαδή «άβατο» για τον κοινό νομοθέτη. Το γεγονός ότι τα συνδικάτα προανήγγειλαν ήδη δικαστικούς αγώνες εναντίον της ασφαλιστικής μεταρρύθμισης, ως προέκταση των κοινωνικών τους κινητοποιήσεων, δεν είναι τυχαίο. Η συνταγματική αρχή του κοινωνικού κράτους τα βοηθάει να διατηρήσουν, με την επίκληση του Συντάγματος εναντίον του νόμου, τουλάχιστον ένα μέρος των κοινωνικών προστασιών που αφαιρεί η νέα ασφαλιστική μεταρρύθμιση. Εξαρτάται βέβαια από την ευαισθησία των δικαστών και την ικανότητα των δικηγόρων και των νομικών συμβούλων των συνδικάτων να αναδείξουν το «ουσιώδες περιεχόμενο» του δικαιώματος στην κοινωνική ασφάλιση και των άλλων κοινωνικών δικαιωμάτων, στο οποίο δεν έχει πρόσβαση ο κοινός νομοθέτης. Αυτή είναι άλλωστε και η μεγαλύτερη πρόκληση που αντιμετωπίζει η ελληνική νομική επιστήμη στα χρόνια που έρχονται, εάν θέλει να συμβάλει ενεργητικά στη διασφάλιση της αποτελεσματικότητας των κοινωνικών δικαιωμάτων. Ήδη έχει τεθεί στη δημόσια συζήτηση το ζήτημα του αποκλεισμού των ασφαλισμένων του ΙΚΑ από τις υγειονομικές παροχές αυτού του Ταμείου, εάν δεν διαθέτουν 100 ένσημα ετησίως. Αυτή η πρόβλεψη του ασφαλιστικού νομοσχεδίου που χαρακτηρίζεται από ένα έλλειμμα ανθρωπισμού αποτελεί αρχετυπικό παράδειγμα παραβίασης του «ουσιώδους περιεχομένου» του δικαιώματος στην υγεία και της αρχής του κοινωνικού κράτους γενικότερα.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου